Muzeum Regionalne w Opocznie wraz z Miejską Biblioteką Publiczną w Opocznie zrealizowały projekt wspófinansowany przez Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego mający na celu wydanie „Słownika gwary opoczyńskiej”. Publikacja ukazała się drukiem w listopadzie 2018 roku. Opracowanie tego pionierskiego wydawnictwa zostało poprzedzone wielotygodniowymi badaniami terenowymi przeprowadzonymi przez znanego etnografa dr. hab. prof. UJK Stanisława Cygana. W badaniach naukowych zrealizowanych w kilkudziesięciu miejscowościach na terenie powiatu opoczyńskiego udział wzięła również Stanisława Dłużewska-Pawlik – etnograf oraz Paulina Fura – filolog polski.
W ramach projektu przeprowadzone zostały także dwa konkursy – I Konkurs Opoczyńskiej Gwary Mówionej oraz I Konkurs Opoczyńskiej Gwary Pisanej. Organizatorem konkursu na gwarę mówioną było Muzeum Regionalne w Opocznie. Konkurs gwary pisanej przeprowadziła zaś Miejska Biblioteka Publiczna w Opocznie.
Finał I Konkursu Opoczyńskiej Gwary mówionej odbył się w niedzielę 7 października 2018 r. w Miejskim Domu Kultury w Opocznie. W konkursie zorganizowanym we współpracy z Miejskim Domem Kultury w Opocznie, udział wzięło w sumie 27 osób.
Konkurs nie posiadał ograniczeń wiekowych dzięki czemu na scenie zaprezentowały się zarówno dzieci jaki i nestorki opoczyńskiej kultury ludowej. Zgodnie z regulaminem uczestnicy prezentowali swoje umiejętności recytatorskie, wokalne i aktorskie w trzech kategoriach – Monolog, Dialog oraz Scenka rodzajowa z życia opoczyńskiej wsi. Największym zainteresowaniem cieszył się jednak dialog.
Występy uczestników oceniała trzyosobowa Komisja Konkursowa w składzie: Stanisława Dłużewska-Pawlik – etnograf, Paulina Fura – filolog polski, dr Jan Łuczkowski – etnograf. Ocenie podlegała między innymi zgodność prezentowanych treści z tradycją regionu, zachowanie ludowego charakteru prezentacji, właściwy dobór repertuaru, sposób i poziom wykonania, autentyzm oraz ogólny wyraz artystyczny. Dodatkowe punkty można było zdobyć za przygotowaną scenografię.
Po trwających blisko trzy godziny występach Komisja Konkursowa postanowiła przyznać nagrody najlepszym. W kategorii Scenka rodzajowa przyznano dwa pierwsze miejsca. Wystąpiły zespoły w składzie: Anna Orłowska, Bożena Fura, Zofia Warczyńska, Krystyna Borowiecka – które odegrały pierzawkę oraz Anna Koperek, Monika Adamkowska, Magda Stańczyk, Julia Szwąder, Faustyna Borowiecka, Ala Szwąder, Franek Rogulski, Kamila Biniek i Szymon Biniek, którzy odegrali zabawę taneczną. W kategorii Dialog miejsce pierwsze zdobył: Krystyna Miśkiewicz i Danuta Kędziora, miejsce drugie: Barbara Karbownik i Krystyna Świerczyńska. Natomiast w kategorii Monolog miejsce pierwsze: Zofia Warczyńska, miejsce drugie Marianna Ksyta oraz miejsce trzecie Anna Wąsik. Przyznane zostały również wyróżnienia. Warto dodać, że na laureatów, dzięki wsparciu Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego, czekały atrakcyjne nagrody rzeczowe.
Podsumowanie I Konkursu Opoczyńskiej Gwary Pisanej odbyło się natomiast 17 października 2018 r. w Miejskiej Bibliotece Publicznej w Opocznie. Konkurs Opoczyńskiej Gwary Pisanej był skierowany do trzech grup wiekowych:
– grupa I – uczniowie szkół podstawowych,
– grupa II – uczniowie szkół ponadpodstawowych,
– grupa III – osoby powyżej 20 roku życia
Jury w składzie Jan Łuczkowski (etnograf, przewodniczący komisji konkursowej), Stanisława Dłużewska – Pawlik (etnograf), Justyna Stępień (polonistka ze SP nr 3 w Opocznie) oceniało prace w kategorii wiersz lub inne małe formy literackie pisane opoczyńską gwarą.
Na konkurs wpłynęło 12 prac z II i III grupy wiekowej, zaś z I grupy nie została dostarczona żadna praca. Członkowie jury, kierując się następującymi kryteriami oceny: właściwy dobór repertuaru, zachowanie ludowego charakteru utworu oraz ogólny wyraz artystyczny, wyłonili laureatów i ogłosili wyniki konkursu:
Grupa II
I miejsce – Marcelina Ziółkowska za wiersz „Za dziadków moich”
II miejsce – Dominik Maruszewski za wiersz „Historia o kurce”
III miejsce – Karol Gąsieniec za wiersz „Baba”
W tej kategorii przyznano dwa wyróżnienia:
– Bartłomiej Grzegorczyk za wiersz „Żniwa”
– Julia Wieruszewska za wiersz „O Opocznie”
Grupa III
I miejsce – Alina Lasota za utwór „Łopocnionka”
II miejsce – Marianna Ksyta za utwór „ Środopoście”
III miejsce: Grażyna Zawadzka za utwór „ Co z tą Walinciakowum”, Waldemar Jóźwik za utwór „Z łopowieści dziadka”
W tej kategorii przyznano trzy wyróżnienia:
– Teresa Wróbel za utwór „Tako miłość”
– Janina Wolowska za utwór „Moja wieś”
– Anna Szpoton za utwór „Mysa”
W ramach projektu odbyły się również w szkołach na terenie powiatu opoczyńskiego lekcje gwary opoczyńskiej. Zostały one przeprowadzone przez dyrektora Muzeum Regionalnego w Opocznie Adama Grabowskiego oraz polonistkę Paulinę Furę.
Promocja „Słownika gwary opoczyńskiej”
Promocja „Słownika gwary opoczyńskiej” miała miejsce w środę 28 listopada 2018 r. w Muzeum Regionalnym w Opocznie. Warto dodać, że integralną częścią słownika jest płyta CD z nagraniami gwarowymi.
Przy sali szczelnie wypełnionej miłośnikami opoczyńskiej kultury ludowej, gości przywitał dyrektor Muzeum Regionalnego w Opocznie Adam Grabowski oraz prowadzący to spotkanie dyrektor Miejskiej Biblioteki Publicznej Jerzy Misiurski. W promocji uczestniczyła także wicestarosta powiatu opoczyńskiego Maria Barbara Chomicz oraz przedstawiciel Łódzkiego Domu Kultury Paweł Reising.
W gwarowy klimat zebranych wprowadziły dzieci z Kraśnicy, które pod kierunkiem Kamili Biniek-Kaczorowskiej zaprezentowały swój występ wokalny. Głos zabrał następnie autor słownika dr hab. prof. UJK Stanisław Cygan. Przybliżył zebranym jak wyglądała praca nad słownikiem, zarówno ta badawcza jak i redakcyjna oraz co to w ogóle jest gwara. Podziękował również wszystkim informatorom, dzięki uprzejmości których publikacja ta mogła powstać. Dr Jan Łuczkowski opowiedział natomiast o zrealizowanej już wcześniej części projektu, która polegała na przeprowadzeniu dwóch konkursów gwary opoczyńskiej – I Konkursu Opoczyńskiej Gwary Mówionej oraz I Konkursu Opoczyńskiej Gwary Pisanej. Stanisława Dłużewska-Pawlik przytoczyła wiele ciekawych i nierzadko zabawnych informacji związanych z prowadzonymi latem tego roku badaniami terenowymi. Paulina Fura podsumowała z kolei cykl zakończonych nie dawno lekcji szkolnych, w trakcie których uczniowie kilku opoczyńskich szkół mogli bliżej zapoznać się z językiem gwarowym, tak charakterystycznym dla naszego regionu. Spotkanie uświetniła również scenka rodzajowa z wykorzystaniem gwary opoczyńskiej w wykonaniu Anny Orłowskiej i Zofii Warczyńskiej z Kraśnicy.
Na zakończenie spotkania promocyjnego wicestarosta Maria Barbara Chomicz na ręce Adama Grabowskiego przekazała do zbiorów Muzeum Regionalnego w Opocznie portret Marszałka Józefa Piłsudskiego na płytce ceramicznej, wykonany specjalnie z okazji 100. rocznicy odzyskania przez Polskę niepodległości. List okolicznościowy dyrekcji Łódzkiego Domu Kultury odczytał Paweł Reising.
Dla wszystkich obecnych na promocji „Słownik gwary opoczyńskiej” dostępny był bezpłatnie.
